برگزاری مراسم ترحیم برای فرد متوفی، جز آداب و رسوم همه مردم در سراسر جهان است. این آداب و رسوم در هر کشور فرق دارد و مطابق با فرهنگ همان کشور برگزار می شود. همچنین پذیرایی مراسم ترحیم، آیین خاص خود را دارد و برای احترام به متوفی برگزار می گردد.
به صورت کلی می توان گفت اصل و اساس برگزاری مراسم ترحیم در همه کشورها یکی است و تنها روش های برگزاری آن با هم متفاوت است. در کشور ما نیز برگزار کردن مراسم ختم و پذیرایی در مراسم ترحیم از گذشته مرسوم بوده است و البته امروزه به شکل جدیدتر و کامل تری صورت می گیرد. با توجه به اهمیت مراسم ترحیم، بر آن شدیم تا در مورد بایدها و نبایدهای پذیرایی در مراسم ترحیم برایتان بگوییم، با ما همراه باشید.
رسم های قدیمی برای شرکت کردن در مراسم عزاداری
سوگواری برای فرد از دست رفته، از زمان های بسیار دور در ایران رواج داشته است. شکل کلی این مراسم در طول زمان بدون تغییر بوده اما به مرور زمان تغییرات بسیار کمی در آن به وجود آمده است. مراسم ترحیم از زمانی که فرد را به خاک می سپرند، شروع می شود و بیشتر اوقات تا یک سال ادامه می یابد. در طی این یک سال در مراسم های بسیار زیادی یاد مرحوم را زنده نگه می دارند و برای وی خیرات می دهند. این ها تمام مواردی است که تا یک سال انجام می شود و با گذشت زمان نیز بدون تغییر مانده است.
در کشور ایران در زمان قدیم رسم بوده است که تا هفت روز نباید در خانه صاحب عزا پخت و پزی صورت می گرفت و همسایه ها برای آنها غذا می بردند تا آنها بتوانند در آرامش به عزاداری خود برسند. اگر می خواهید مانند رسم های گذشته عمل کنید، بهتر است به صاحب عزا در پذیرایی مراسم ترحیم کمک کنید؛ حتی می توانید مبلغی را به صورت نقدی برای کمک به مراسم نیز به صاحبان عزا هدیه کنید. این رسم در بین اقوام بختیاری و لر هنوز هم مرسوم است. مراسم هفتم یا ختمی که امروزه می گیرند، بیشتر در مسجد برگزار می شود و پذیرایی مراسم ترحیم از میهمانان با خرما، حلوا و میوه انجام می شود.
تاریخچه پذیرایی در مراسم ترحیم
از زمان بسیار دور پذیرایی مراسم ترحیم، امری معمول بوده است. نزدیکان فرد متوفی به مدت سه روز به خانواده فرد متوفی برای پذیرایی از مهمانان کمک می کرده اند. در مراسم ترحیم در ایران بیشتر شال ترمه پهن می کرده اند و روی آن قرآن، گلاب پاش، جزء های قرآنی را قرار می داده اند. همچنین کنار عکس فرد متوفی ظرف های خرما و حلوا را قرار می داده اند.
در مراسم سوگواری از گندم به عنوان دور کننده پلشتی ها یاد می شد، به همین دلیل نیز هنگام پذیرایی مراسم ترحیم، به مردم نان گندم داده می شده است. البته همچنان نیز در مراسم سوگواری دیده ایم که انواع چای، خرما، شیر، حلوا و… به میهمانان و عزاداران داده می شود.
البته نکته بسیار مهمی که در اینجا باید ذکر شود، این است که مصرف کردن خرما و حلوا به عنوان پذیرایی مراسم ترحیم، مورد توجه پزشکان نیز بوده است. دلیل این امر نیز این است که صاحبان عزا تمایلی به خوردن غذا ندارند و به کلی اشتهای خود را نیز از دست می دهند. همین به مرور باعث می شود تا نوسانات قند خون بسیار زیادی داشته باشند و درنهایت نیز قند خون آنها پایین بیاید. از عوارض پایین آمدن قند خون نیز می توان به اضطراب و استرس اشاره کرد.
در این مواقع خوردن خوراکی های شیرین مثل حلوا و خرما به آرام شدن فرد کمک بسیار زیادی می کند زیرا باعث بالا رفتن سطح سروتونین مغز می شود. پس استفاده از خوراکی هایی مانند حلوا و خرما علاوه بر این که مربوط به پذیرایی مراسم ترحیم در قدیم می شود، از نظر علمی نیز مورد توجه پزشکان قرار دارد.
همچنین خرما و حلوا جز خوراکی های نرم به حساب می آید که به راحتی هضم می شود و خوردن آن برای افرادی که شرایط روحی مناسبی ندارند، بسیار راحت تر از خوردن غذاهای سنگین خواهد بود.
همچنین در فرهنگ ما بیان شده است که غم و اندوه دارای ذاتی سرد است و همین هم باعث می شود تا به محض این که به فرد خیر بدی می رسد، دچار افت قند می شود و بدن وی سرد می گردد. در این حالت استفاده از حلوا یا خرما می تواند برای درمان فرد بسیار موثر باشد.
آنچه باید درباره پذیرایی در مراسم ترحیم بدانید
پذیرایی مراسم ترحیم جز اصلی و اساسی این گونه از مراسمات است. بخشی از پذیرایی در زمان برگزاری مراسم صورت می گیرد و بخش دیگری از آن بعد از تمام شدن مراسم اتفاق می افتد. برای مثال ممکن است بعد از تمام شدن مراسم صاحبان عزا همه مهمانان را به یکی از تالارهای پذیرایی یا رستوران ها دعوت کنند.
همچنین استفاده از خدمه برای پذیرایی از مهمانان در مراسم ترحیم بسیار شایع است. البته این کار نیز بسته هزینه ای که صاحب عزا درنظر دارد، متفاوت خواهد بود. پذیرایی در مراسم ترحیم، کار بسیار سختی محسوب می شود و از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
استفاده از بسته های پذیرایی در مراسم ترحیم
امروزه زندگی ها پیشرفت بسیار زیادی کرده است و حتما در مراسم ترحیم شاهد استفاده از بسته های پذیرایی ختم بوده اید. این بسته ها توسط کسانی که مسئول برگزاری مراسم هستند، تهیه می شود و البته این امکان وجود دارد که این بسته ها برای پذیرایی در مراسم ترحیم به صورت آماده نیز خریداری شود. بسته های پذیرایی انواع بسیار زیادی دارند که بنا به بودجه ای که برای آنها تعیین می شود، متفاوت خواهند بود.
نکته بسیار مهمی که در مورد بسته های پذیرایی مراسم ترحیم وجود دارد، این است که در بعضی از بسته های آماده موجود در بازار، خرما وجود ندارد. به همین دلیل هم وقتی می خواهید این بسته های آماده را از بازار خریداری کنید، ابتدا از وجود خرما در بسته اطمینان حاصل نمایید. برای پخت حلوا نیز رسم است که نزدیکان درجه یک متوفی این کار را انجام دهند و مواد اولیه حلوا را از پول های خود متوفی پرداخت کنند. بسته های پذیرایی مراسم ترحیم شامل موارد زیر می باشد:
- میوه ها: سیب، موز، خیار یا پرتقال
- آجیل مشکل گشا
- انواع کیک ها یا آب میوه ها
- خرما یا حلوای خرما
- قاشق و چنگال پلاستیکی
استفاده از میوه برای پذیرایی مراسم ترحیم
در فصل های سرد سال برای پذیرایی با میوه در مراسم ترحیم، می توان از پرتقال استفاده کرد. پرتقال های تامسون خیلی خشک اند و پرتقال های شمال بسیار آبدار. به همین دلیل باید در انتخاب پرتقال برای مراسم نیز دقت بسیار زیادی داشته باشید.
سیب های زرد و قرمز نیز گزینه بسیار خوبی برای پذیرایی در مراسم ترحیم هستند. البته دقت کنید که سیب ها سرمازده نباشند زیرا این سیب ها ظاهر بسیار خوبی دارند و اما از داخل خرابند.
موز و خیار دو میوه ای هستند که در تمام فصول سال یافت می شوند و می توان از آنها به راحتی استفاده کرد.
خرما و حلوا برای پذیرایی در مراسم ترحیم
برای پذیرایی مراسم ترحیم از خرما و حلوا استفاده می شود که آنها را تزئین می کنند. می توانید این تزئینات را با استفاده از پودر نارگیل یا پودر شکر انجام دهید. تزئینی که روی حلوا در مراسم ترحیم صورت می گیرد، به دلیل این است که بستگان درجه یک متوفی ترغیب شوند و از آن بخورند زیرا ممکن است به دلیل از دست دادن عزیزشان میل به خوردن چیزی نداشته باشند.
شیرینی های مخصوص برای پذیرایی مراسم ترحیم
شیرینی هایی که در مراسم عزاداری و ترحیم توزیع می شوند، مشابه هم بوده و تفاوت بسیار زیادی با شیرینی های مراسم های دیگر دارد. البته خرما و حلوا جز ثابت شیرینی های مراسم ترحیم و عزاداری است. صاحبان مجلس فرصت تهیه کردن محصولاتی که برای پذیرایی در مراسم لازم است را ندارند، به همین دلیل می توانند آنها را از قنادی ها تهیه کنند. از جمله شیرینی های مخصوص مراسم ترحیم می توان به خرمای مجلسی، حلوا مجلسی، حلوا و خرمای مخلوط، حلوای قیفی، خرما مارسپانی اشاره کرد. تنوع این محصولات روز به روز بیشتر می شود.
در زمان های بسیار دور ایرانیان به مراسم عزاداری توجه بسیار زیادی داشته اند، همچنین مراسمی که در سوگ اهل بیت برگزار می شد، نیز مورد توجه بسیار بوده است. به همین دلیل نیز باید در این مراسم شیرینی داده شود که درخور مجلس باشد. برای مثال در این گونه از مراسم در یزد، مردم این شهر با استفاده از کیک یزدی، کیک برشی یا نیم شکری از میهمانان پذیرایی می کنند. البته نان کنجدی و نان پسته ای نیز در مواردی مورد استفاده قرار می گیرد. در ادامه شیرینی های مخصوص این مراسم را با هم مرور می کنیم.
حلوا، عضو ثابت پذیرایی مراسم ترحیم
حلوا از آرد گندم ساخته می شود و چون در پخت آن روغن به کار می رود، به این معنا است که جهان گیاهی و حیوانی به هم پیوند می خورد. بسته به موادی که در ساخت حلوا استفاده می شود، می تواند شکل ها و طعم های بسیار زیادی داشته باشد. از جمله حلواهایی که برای پذیرایی در مراسم ترحیم استفاده می شود می توان به حلوای دو رنگ ، حلوای زعفرانی و حلوای خرمایی اشاره کرد.
خرما و پذیرایی در مراسم ترحیم
خرما میوه ای از جنوب کشور است که در مراسمات مردمان جنوب کشور نیز نقش بسیار مهمی دارد. خرما از درخت نخل به عمل می آید. بسیاری بر این باورند که خرما به روان درگذشتگان این نیرو را می دهد تا بتوانند به خوبی مسیر مرگ را طی کنند. خرما را با استفاده از نارگیل و یا حلوا تزئین می کنند.
میکادو، شیرینی پذیرایی مراسم ترحیم
میکادو جز خانواده ویفرها است. میکادو را می توان نوعی حلوا نامید که از نان میکادو، شکر، شکلات، خمیر فندق و پودر پسته تشکیل می شود. میکادو جز شیرینی هایی است که برای پذیرایی در مراسم ترحیم استفاده می شود و حتی می توانید به عنوان نذری نیز از آن استفاده کنید.
برشتوک و پذیرایی مراسم ترحیم
برشتوک جز شیرینی های اصیل ایرانی است که با استفاده از آرد درست می شود. با توجه به آردی که برای درست کردن آن به کار می رود، به برشتوک گندم یا برشتوک نخودچی معروف است. مواد این شیرینی معروف، آرد (گندم یا نخودچی)، پودر قند، پودر هل، شکر و روغن است.
نکات بسیار مهم در مورد تشریفات و پذیرایی مراسم ترحیم
گاهی صاحبان عزا یا ولی بچه های صغیر، بخش بسیار زیادی را از اموال متوفی برمی دارند و برای مراسم سوم یا هفتم وی خرج می کنند. این را باید بدانید که اگر متوفی وصیت نامه ای نداشته باشد، تنها پول کفن و دفن وی را می توان از اموال او برداشت و برای بقیه باید وارثان رضایت خود را اعلام کنند. حال درصورت که بچه ها صغیر باشند و قیم آنها بدون اجازه آن ها این پول را خرج کنند، به همان میزان مدیون خواهد بود. به همین خاطر باید به هزینه هایی که برای پذیرایی مراسم ترحیم می شود، توجه بسیار زیادی کرد.
برای این که مراسم ترحیم و ختم به خوبی برگزار شود، باید شخصی از طرف صاحبان عزا مسئولیت این کار را برعهده بگیرد. برخی از این نکات را در ادامه بررسی می کنیم.
اطلاع رسانی درست به میهمانان
بعد از این که مراسم خاکسپاری انجام شد لازم است برای برگزار شدن مراسم ختم، مسجدی را انتخاب کنند سپس هماهنگی های دیگری نیز در این مورد صورت بگیرد و به میهمانان نیز در این باره اطلاع رسانی شود.
انتخاب مسجد
انتخاب مسجد برای برگزاری مراسم و پذیرایی مراسم ترحیم از مهمان ها اهمیت بسیار زیادی دارد. برای انتخاب کردن مسجد باید مکان آن و امکاناتی که دارد مورد بررسی قرار گیرد. مسجد نباید در محدوده طرح ترافیک باشد و جایی را برای پارک کردن ماشین ها نیز داشته باشد. صندلی و سایر امکانات مسجد نیز باید دقیق مورد بررسی قرار گیرد. بهتر است مسجدی که انتخاب می شود پله نداشته باشد تا برای سالمندان ایجاد زحمت نکند.
تدارک برای غذا
اگر صاحبان مجلس می خواهند بعد از عزاداری به میهمانان خود غذا بدهند، باید توجه داشته باشند و سالنی را انتخاب کنند که در نزدیکی همان مسجد باشد تا برای میهمانان ایجاد زحمت نکند. همچنین وسایلی که برای مراسم ختم لازم است را نیز باید تهیه کنند، از جمله این وسایل می توان به ظروف یک بار مصرف، سینی و دستمال کاغذی اشاره کرد.
در نهایت
آنچه میبایست در مورد بایدها و نبایدهای پذیرایی مراسم ترحیم بدانید را برایتان شرح دادیم. به شما پیشنهاد می کنیم به جای صرف هزینه های سرسام آور، بیشتر به فکر کیفیت معنوی فضای مراسم ترحیم باشید تا مراسم شما به بهترین شکل انجام شود.
